Το «Permacrisis» και η λειτουργία των νεολογισμών

Οι λέξεις δεν είναι παίξε γέλασε. Περιέχουν μία ουσία που προκαλεί εκρήξεις στα μυαλά. Γι' αυτό κάποτε τα «ποιήματα», καθώς γίνονταν υλική δύναμη, ανέτρεπαν καθεστώτα. Τώρα μια ορισμένη λογοτεχνία έχει γίνει τεχνο-λογία στην υπηρεσία της εξουσίας, αλλάζοντας τις λέξεις με ευφημισμούς και νεολογισμούς. Έτσι, ο "καπιταλισμός" ονομάστηκε (μετά το κραχ του 1929) "ανάπτυξη", γράφει ο Τζ. Κ. Γκαλμπρέιθ στο βιβλίο του "Αθώα ψεύδη".

Τα ίδια "ψεύδη" δημιουργούν και σήμερα οι συστημικοί δημοσιολόγοι. Γράφουν για "φιλελευθερισμό" και εννοούν τον κανιβαλικό "νεοφιλελευθερισμό". Μιλούν για "πρόοδο" και εννοούν εκείνο το αρχαίο τοτέμ που ονομάζεται "κέρδος" και το οποίο πίνει το νέκταρ από το κρανίο των δολοφονημένων εργαζομένων. Μιλούν για "ασφάλεια", και η αστυνομία τους μας τσακίζει στις πλατείες, στους δρόμους, μέσα στα σπίτια. Μιλούν για εργασιακή "ασφάλεια", και προκύπτει εργασιακός Μεσαίωνας και εργασία χωρίς χρονικό όριο. Μιλούν για «διαθεσιμότητα» και εννοούν «απολύσεις». Ο «ατομικισμός» λέγεται τώρα «ναρκισσισμός», η οργή στην αδικία «τοξικότητα», ο καπιταλισμός έγινε «πράσινος» και η παρατεταμένη οικονομική, περιβαλλοντική, υγειονομική, γεωπολιτική κρίση ονομάζεται «Permacrisis»!

Από τον Μαρξ μέχρι τον Κουν, η «κρίση» συνδέεται με την ιδέα της προόδου. Αντίθετα ο όρος «permacrisis» δηλώνει μια τελική κρίση, που αποκλείει οποιαδήποτε ιδέα περαιτέρω προόδου. Αντί η κρίση να οδηγεί σε κάτι καλύτερο, υποδηλώνει μια στατική και μόνιμα δύσκολη κατάσταση, μια τελική κατάσταση. Το μήνυμα συνεπώς είναι: Μην αγωνίζεστε, τίποτα πλέον δεν αλλάζει!

Η έννοια του όρου «permacrisis» έχει τις ρίζες της στη σύγχρονη θεωρία των συστημάτων, η οποία υποστηρίζει ότι μια κρίση μπορεί να γίνει τόσο περίπλοκη που δεν μπορούμε να προβλέψουμε την έκβασή της. Από αυτή την άποψη, ο Έντγκαρ Μορέν υποστηρίζει ότι η ανθρωπότητα κατοικεί πλέον μέσα σε ένα δίκτυο αλληλοσυνδεόμενων συστημάτων και οποιαδήποτε κρίση σε ένα από αυτά τα συστήματα θα προκαλέσει κρίση σε όλα τα άλλα. Ο Μορέν  χρησιμοποιεί τη λέξη «πολυκρίση»* για να περιγράψει αυτήν την κατάσταση.

Πηγαίνοντας ένα βήμα παραπέρα, η μετάβαση από την «πολυκρίση» στη «μόνιμη κρίση» δείχνει ότι πλέον βλέπουμε τις κρίσεις ως καταστάσεις που μπορούν όχι να επιλυθούν αλλά μόνο να τύχουν διαχείρισης, έτσι ώστε να μην οδηγήσουν σε χειρότερες καταστάσεις. Ακριβώς ο Φόβος του Χειρότερου εμπεριέχεται στο «permacrisis». Και είναι αυτός ο φόβος του χειρότερου που συνέχει τις πια κοινωνίες...

Γενικά, μέσα από το παιγνίδι των νεολογισμών και των ευφημισμών επιχειρείται να οδηγηθούμε στην μοιρολατρία και να συνηθίσουμε την κόλαση. Αυτή είναι η τεχνική της ευελιξίας και της «ευ-λεξίας», των «αθώων απατών» που έλεγε ο Γκαλμπρέηθ.

Μόνο που δεν είναι και αθώες οι απάτες που αθωώνουν εγκλήματα…

* Στο βιβλίο του On Complexity, το 2008,