Βλαντίμιρ Ιλιτς, ένα φάντασμα πλανιέται

Ο Βλαντίμιρ Ιλιτς Ουλιάνοφ, ο άνθρωπος που έμεινε στην ιστορία με το επαναστατικό του ψευδώνυμο το οποίο λέγεται πως διάλεξε από τον δέκατο σε μήκος ποταμό του κόσμου Λένα, που έρεε αβίαστα για 4.400 χιλιόμετρα, πέθανε έναν αιώνα πριν, μια μέρα περίπου σαν τη σημερινή, 21/1/1924. Πριν εγκαταλείψει τα εγκόσμια, κατάφερε ν’ αλλάξει τον κόσμο.

Τα  οργανωτικά του χαρίσματα σε συνδυασμό με την ιδεολογική του συγκρότηση τον έφεραν στην ηγεσία της ρωσικής επανάστασης: εάν η επιτυχία του σοβιετικού εγχειρήματος, στην πρώτη του φάση, κατάφερε ν΄ αλλάξει, εξ αντανακλάσεως, τις ζωές των πολλών, εκείνων που διαβιούν μακριά απ’ τον ήλιο, τούτο οφείλεται και στις ιδέες και τις δράσεις του Ουλιάνοφ.    

Ο άνθρωπος που συμπύκνωσε τη σημασία της διάνοιας με το απόφθεγμα «χωρίς επαναστατική θεωρία, δεν υπάρχει επαναστατικό κίνημα», έβαλε τις βάσεις για την οργανωτική δομή των κομμάτων του 20ου αιώνα, όλου ανεξαιρέτως του πολιτικού φάσματος.

Η χειραφέτηση της εργατικής τάξης και η δημιουργία του κόμματος της, ριζικά διαφορετικού από όλα τα υπόλοιπα της αστικής τάξης, που θα εκφράζει τα συμφέροντά της στον αδυσώπητο ταξικό πόλεμο μέχρι την τελική επαναστατική νίκη, υπήρξε το κατεξοχήν πρόταγμά του.

Πολέμιος του οικονομισμού και του ρεφορμισμού γενικώς, αντιπαρατέθηκε με τον Μπερνστάιν, τον Κάουτσκι αλλά και τη Λούξεμπουργκ, θεωρώντας την ιδεολογική αντιπαράθεση χαράκωμα, στο οποίο οι αγώνες πρέπει να δίνονται και να κερδίζονται.  

 «…Βαδίζουμε σαν συμπαγής ομάδα από έναν απόκρημνο και δύσκολο δρόμο, πιασμένοι γερά χέρι με χέρι. Είμαστε απ' όλες τις μεριές κυκλωμένοι από εχθρούς, και είμαστε σχεδόν πάντα αναγκασμένοι να βαδίζουμε κάτω από τα πυρά τους. Ενωθή­καμε ύστερα από ελεύθερα παρμένη απόφαση για να πολεμήσουμε τους εχθρούς κι όχι για να πέσουμε στο γειτονικό βάλτο, γιατί ξεχω­ρίσαμε σε ιδιαίτερη ομάδα και διαλέξαμε το δρόμο του αγώνα αντί το δρόμο της συμφιλίωσης. Και τώρα μερικοί από μας αρχίζουν να φωνάζουν: πάμε σ' αυτό το βάλτο! Κι όταν αρχίζουμε να τους μαλώνουμε, απαντούν: τι καθυστερημένοι που είστε! Και πώς δεν ντρέπεστε να μας αρνιέστε την ελευθερία να σας καλούμε σε καλύτερο δρόμο!..» (Τι να κάνουμε;)

Ο οπορτουνισμός, ως θανάσιμος κίνδυνος για την εργατική τάξη, ως ενδημική για την Αριστερά νόσος, έλαβε τη μορφή βασικής αντίθεσης στη διάνοια του Ουλιάνοφ. Άφησε παρακαταθήκη: έτσι, ως απάντηση στις σοσιαλδημοκρατικές ιδέες, διαμορφώθηκε η συνολική θεωρία για την επανάσταση, την αντικατάσταση του αστικού κράτους από το σοσιαλιστικό κ.ο.κ.

Η αυστηρότητά του απέναντι στους μενσεβίκους οδήγησε σε έναν συγκεντρωτισμό, ενίοτε απαραίτητο, ίσως, στο πλαίσιο της εποχής. Ο Βλαντίμιρ Ιλίτς υπήρξε καταπέλτης εναντίον των κεντριστών ή των λικβινταριστών, εναντίον επίσης και όσ@ γοητεύονταν από τις αστικές σειρήνες.

Πέτυχε, αλήθεια, ν’ αλλάξει τις υλικές συνθήκες για τους προλετάριους και τις προλετάριες; Πέτυχε να καλυτερέψει τις ζωές τους; Η απάντηση δεν θα μπορούσε παρά να είναι καταφατική. Όχι μοναχά για τις εξαθλιωμένες μάζες στη Ρωσίας αλλά και για τα προλεταριακά στρώματα του δυτικού κόσμου: η δαμόκλειος σπάθη του λεγόμενου σιδηρούν παραπετάσματος το οποίο, ανεξάρτητα με τις μελλοντικές εκπτώσεις του, συγκροτήθηκε σε λενινιστικές βάσεις, υποχρέωσε, σχεδόν, τον καπιταλισμό να αποκτήσει ανθρώπινο πρόσωπο.   

Αλλά για λίγο. Με την υποστολή της σημαίας της κομμουνιστικής ουτοπίας, όταν το ηγεμονικό ιδεολογικά σύστημα σε εξαναγκάζει να ντρέπεσαι για την καταγωγή σου, όταν η υπεροπλία του –μηχανισμοί προπαγάνδας κ.λπ.- συντρίβει όποι@ ανθίσταται, επιβάλλοντας μονοφωνίες, κι όταν ο ριζοσπαστισμός κατάντησε πλεονέκτημα της μαύρης δεξιάς, ενσωματώνοντας μεγάλα τμήματα της εργατικής τάξης, το ταξικό χάσμα διευρύνθηκε. Και, το χειρότερο, μαζί του καταγκρεμίστηκε  το όραμα. Η απάλειψη των ιδεολογικών αντιθέσεων, ο αναμορφωμένος λόγος των θιασωτών της ελεύθερης αγοράς, έστειλε στη λήθη τις ιδέες που κληροδότησε στην ανθρωπότητα ο λενινιστικός μαρξισμός. Και στην χλεύη. Και στην ανυποληψία.

Η ιστορία, όμως, δεν τέλειωσε. Έναν αιώνα μετά τον θάνατο του επαναστάτη Λένιν, να ξανασκύψει καμιά/νεις και να εντρυφήσει στην παρακαταθήκη του, τώρα, που η επανάπτωση στη βαρβαρότητα αποτελεί καθημερινότητα για τους/ις προλετάριους/ες όλων των χωρών, είναι καθήκον. Πολιτικό αλλά, πρώτα και κύρια, ανθρωπιστικό.

*Η εικόνα είναι του εικαστικού Oleksandr Balbyshev