Η μεγάλη διαφθορά συμπληρώνεται από τη μικρή

[ Γιώργος X. Παπασωτηρίου / Ελλάδα / 24.02.18 ]

Ελλάδα του 2018. Σε δύο εργαζόμενες νοσοκομείου επαρχιακής πόλης επιβλήθηκε πρόστιμο επειδή εγκατέλειψαν τη θέση τους μία ώρα πριν τη λήξη της βάρδιας τους. Συνάδελφός τους, αντί να τις ψέξει, που έθεσαν σε κίνδυνο τη ζωή ανθρώπων (ήταν υπεύθυνες σε καίριο πόστο) διαμαρτύρεται για το μεγάλο πρόστιμο! Στην ίδια πόλη, καταστηματάρχης διαμαρτύρεται για το μεγάλο πρόστιμο που του επιβλήθηκε για την παρανομία του. Και την ίδια στιγμή συνεχίζει να παρανομεί! Όλα αυτά την εποχή της Novartis. Όταν στην επικαιρότητα βρίσκεται η μεγάλη διαφθορά. Για να αποδειχθεί ότι η μεγάλη διαφθορά συμπληρώνεται από τη μικρή διαφθορά (αυτή που υπάρχει στη βάση της κοινωνικής πυραμίδας)! Γιατί, για να λειτουργήσει η διαφθορά των «πάνω», πρέπει να είναι γενικευμένη, να αγκαλιάζει ολόκληρη την κοινωνία. Θα πρέπει δηλαδή να μάθει να σκέφτεται «διεφθαρμένα» και ο «κάτω», και ο πιο φτωχός, ακόμη και ο απόκληρος. Να μάθει ότι έτσι κινείται ο κόσμος από συστάσεώς του κι όχι αλλιώς. Γιατί, όπως έλεγε ο Τολστόι, αν οι «κουλάκοι» δεν σκέφτονταν όπως τα αφεντικά τους, οι δεύτεροι δεν θα μπορούσαν να σταθούν ούτε μια μέρα.   

Η μεγαλύτερη διαφθορά, λοιπόν, είναι αυτή που διαστρέφει τη λογική των ανθρώπων και τους μαθαίνει ότι έτσι λειτουργεί η κοινωνία κι ότι αυτό δεν αλλάζει. Θυμάμαι την ιταλική ταινία  L' ora legale (θερινή ώρα) όπου αποκαλύπτεται ότι οι συνήθειες των κατοίκων και των πολιτικών και θεσμικών (εκκλησία) εκφραστών τους –ρουσφέτι, πελατειακό κράτος, ανομία- έχουν παράδοση αιώνων. Έτσι, ο προοδευτικός δήμαρχος, που υλοποιεί ακριβώς ότι υποσχέθηκε (κατάργηση ρουσφετιού, χτύπημα διαφθοράς-μεγάλης και μικρής- νομιμότητα, επιβολή κανόνων, προστασία περιβάλλοντος…), θα έρθει αντιμέτωπος με τη διεφθαρμένη habitus (συνήθεια) των δημοτών του, ακόμη και αυτών που τον ψήφισαν, των "αριστερών". Για να αποδειχθεί ότι «αλλαγή» δεν γίνεται χωρίς αλλαγή των συνηθειών, ή αλλιώς της λεγόμενης Συμβολικής Τάξης. Δείτε τον "Κλέφτη ποδηλάτων"(φωτογραφία), τον βιοπαλαιστή που του έκλεψαν το ποδήλατο. Απελπισμένος καθώς είναι, δεν ξέρει άλλον τρόπο παρά να κλέψει κι αυτός! Γι’ αυτό, το ενδεχόμενο να επανέλθουν οι διεφθαρμένοι με την ψήφο των κατοίκων αυτής της χώρας, ακόμη κι αυτών που δοκιμάστηκαν σκληρά, είναι ισχυρά πιθανό.

Η αλλαγή απαιτεί συνεπώς, μία άλλη στάση ζωής, μία άλλη συμπεριφορά, έναν άλλο τρόπο σκέψης. Δεν είναι μια απλή κατάκτηση της πολιτικής εξουσίας, ούτε μόνο μία δικαστική αντιμετώπιση της διαφθοράς, αλλά απαιτεί και την ανατροπή της ισχύουσας κοινωνικής κουλτούρας, την κατάργηση της πολιτικής πρόσβασης (όπου ο πολίτης γίνεται πελάτης) και την εκπαίδευση σε αξίες όπως η μη διάκριση έναντι του νόμου, η κοινωνική δικαιοσύνη, η ισονομία. Αυτά σημαίνουν ένα νέο πολιτισμό που θα διέπει την καθημερινότητά μας. Έναν νέο πολιτισμό που θα μαθαίνεται μέσα από μία νέα καλλιέργεια -δηλαδή την επικράτηση νέων αξιών. Αν δεν συμβεί αυτό η διαφθορά της γραφειοκρατίας και όλες οι προηγούμενες παθογένειες αργά ή γρήγορα θα ενσκήψουν πιο ισχυρές.