Η ιστορία της Πρέβεζας μέχρι τον εμφύλιο

[ ARTI news / Ήπειρος / 01.12.19 ]

Η Πρέβεζα είναι πόλη και λιμάνι της Ηπείρου. Κατά την απογραφή του 2001 στην πόλη της Πρέβεζας κατοικούσαν 16.321 κάτοικοι, ενώ ο συνολικός πληθυσμός του Δήμου Πρέβεζας ήταν 19.605 κάτοικοι. Από το έτος 2010 με τον Νόμο 3852/2010 "Καλλικράτης" ο Δήμος Πρέβεζας περιλαμβάνει πλέον τους τέως Δήμους Πρέβεζας, Δήμο Λούρου και Δήμο Ζαλόγγου.

Το όνομα Πρέβεζα έχει ακαθόριστη προέλευση και έχουν διατυπωθεί από ειδικούς τρεις θεωρίες για την προέλευσή του:

  • Η πρώτη θεωρία λέει ότι προέρχεται από την αρχαία σλαβική λέξη perevoz που σημαίνει πέρασμα ("crossing, passage", Diogenes Charitonos and Fyodor Uspeski)
  • Η δεύτερη θεωρία λέει ότι προέρχεται από την παλιά αλβανική λέξη prevëzë-za, που σημαίνει μεταφορά, διαμετακόμιση (transportation, Petros Fourikis and Konstantinos Amantos),
  • Η τρίτη θεωρία λέει ότι προέρχεται από την λατινική λέξη prevesione, που σημαίνει προμήθειες, εφόδια (sustenance, victuals, Max Vasmer, Peter Schustall, Johannes Conter).

Η πόλη Πρέβεζα βρίσκεται σε στρατηγική θέση στο κέντρο της παράλιας βορειοδυτικής Ελλάδας και είναι γνωστή για την αρχαία Νικόπολη, το ποτάμι του Αχέροντα και το νεκρομαντείο αλλά και για τις παραλίες της ΠαντοκράτοραςΑλωνάκι, Μονολίθι κ.λπ. Βρίσκεται στο νότιο άκρο του νομού που έχει σφηνοειδή μορφή και καταλήγει σε μια χερσόνησο με δύο σκέλη που φράζει την είσοδο του Αμβρακικού Κόλπου. Η πόλη παρέχει πρόσβαση στις ακτές του Ιονίου αμμώδεις εκτάσεις και παραλίες συνολικής έκτασης 50 χιλιομέτρων, σε ελάχιστη απόσταση από τον οδικό άξονα Πρέβεζας-Ηγουμενίτσας. Επίσης, παρέχεται πρόσβαση στον Αμβρακικό Κόλπο, με τις πολυάριθμες λιμνοθάλασσες στη βόρεια πλευρά του. Οι κοντινές εκβολές των ποταμών Λούρου και Αράχθου παρουσιάζουν οικολογικό ενδιαφέρον. Νοτίως της Πρέβεζας βρίσκεται η Αιτωλοακαρνανία και το νησιωτικό συγκρότημα της Λευκάδας. Στα βορειοδυτικά, μικροί παραθαλάσσιοι ημιορεινοί οικισμοί.

Η Πάργα, παραδοσιακό θέρετρο βρίσκεται σε απόσταση μίας ώρας οδικώς. Η ίδια η πόλη φέρει έντονα τα ίχνη της ιστορικής της διαδρομής: Στην πόλη υπάρχουν τρία κάστρα και οχυρωματική τάφρος του Αλή Πασά (έχει μπαζωθεί το 1992, δεν υφίσταται πλέον), διατηρητέα κτίσματα, ενώ σε μικρή απόσταση βρίσκεται το Φρούριο του Ακτίου και το Κάστρο του Παντοκράτορα. Άλλα κοντινά αξιοθέατα είναι η Ρωμαϊκή Νικόπολη, η αρχαία Κασσώπη στη νότια πλευρά του Ζαλόγγου και το Νεκρομαντείο στις εκβολές του Αχέροντα. Από τα σημαντικότερα ιστορικά ίχνη είναι τα τρία φρούρια (του Αγίου Γεωργίου, του Αγίου Ανδρέα και της Λασκάρας), τα Παλιοσάραγα που δεν διατηρούνται παρά μόνο γεωμετρικά (είναι στρατόπεδο όπως και τα δύο Φρούρια, ο Ανατολικός Προμαχώνας στη Βρυσούλα και άλλα μικρότερα. Η Ρωμαϊκή Νικόπολη (δίπλα στην Πρέβεζα) από την οποία διασώζονται σημαντικά ευρήματα, στα 1000 περίπου χρόνια της ζωής της, ήταν μια από τις πιο λαμπρές μεγαλουπόλεις της περιοχής. Με θέατρα, ωδεία, στάδια, λουτρά, γυμνάσια, υδραγωγεία και κάθε είδους υποδομή στην ακμή της είχε πληθυσμό περίπου 150.000 κατοίκους.

Στη θέση Νεοχώρι Πρέβεζας ομάδα Τσέχων τουριστών και ερευνητών υπό τον καθηγητή Rostislav Moravek ανακάλυψε το έτος 1995 ένα μηριαίο οστό από μαμούθ θαμμένο. Οι ανασκαφές ουδέποτε συνεχίστηκαν . Το μηριαίο οστό αυτό φυλάσσεται στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Νεοχωρίου Πρέβεζας. Από την άλλη πλευρά τα πολλαπλά ευρήματα της Βραχοσκεπής Ασπροχάλικο Πρέβεζας δείχνουν κατοίκηση της περιοχής Φιλιππιάδας την περίοδο 100.000 πΧ 

Αρχαία Ιστορία

Στους αρχαίους χρόνους η περιοχή της σημερινής πόλης Πρέβεζας υπάρχουν δεδομένα ότι αποτελούσε λιμάνι του Βασιλέως Πύρρου Α, κατά τα Ελληνιστικά χρόνια. Πλησίον της περιοχής της Πρέβεζας - που ΔΕΝ υπήρχε στην αρχαιότητα - στα Κλασσικά χρόνια και στην Ελληνιστική εποχή είχαμε αρκετές πόλεις. Εξ αυτών οι 4 είναι οι γνωστές αποικίες των Ηλείων, μία είναι η έδρα των Κασσωπαίων και οι υπόλοιπες αποτελούν πόλεις του Βασιλείου των Μολοσσών. Ειδικότερα οι αρχαίες πόλεις του Νομού Πρέβεζας είναι:

Ρωμαϊκή Κατοχή - Νικόπολις - Βυζάντιο (168πΧ-1292μΧ)

Η Ήπειρος κατελήφθη από τους Ρωμαίους το 168 πΧ. Στις 2 Σεπτεμβρίου του έτους 31 π.Χ., έγινε στην περιοχή της Πρέβεζας η διάσημη Ναυμαχία του Ακτίου μεταξύ του ναυτικού των συνασπισμένων Μάρκου Αντώνιου και Κλεοπάτρας εναντίον του Οκταβιανού Αύγουστου. Ο μοναδικός πίνακας ζωγραφικής παγκοσμίως που αναπαριστά τη Ναυμαχία του Ακτίου είναι η ελαιογραφία του Lonenzo Castro που φυλάσσεται στο προσωπικό γραφείο του Διευθυντή του Ναυτικού Μουσείου του Greenwich 30 Km από το Λονδίνο. Μετά τη νίκη του Οκταβιανού στο Άκτιο, η περιοχή άλλαξε άρδην με την ίδρυση της Αρχαίας Νικόπολης. Κατά τη διάρκεια της ζωής της Αρχαίας Νικόπολης, είναι βέβαιο ότι υπήρχαν στο σημερινό χώρο της Πρέβεζας δύο Ρωμαϊκά λιμάνια και εμπορικοί σταθμοί όπως και εργαστήριο αγγειοπλαστικής (βρέθηκε σε ανασκαφή το έτος 2008).

Ίδρυση της Πρέβεζας (1292)

Η σημερινή Πρέβεζα ιδρύθηκε μετά την οριστική παρακμή της Νικόπολης, αρχικά ως ψαροχώρι, πιθανόν τον 11ο αιώνα από Έλληνες και Βενετούς ψαράδες από το νησί Burano όταν παραχωρήθηκε από τον Βυζαντινό Αυτοκράτορα στους Βενετούς ως «εμπορείο». Η πρώτη γραπτή αναφορά του ονόματος Πρέβεζα γίνεται στο Χρονικόν του Μωρέως 1292 μ.Χ. όπου αναγράφεται επιδρομή Γενουατών επιδρομέων εναντίον της περιοχής ως εξής: "Επέζεψαν την Πρέβεζαν, κουρσεύουν τα χωρία, και έχω φόβον αμέτρητον μη φτάσωσι στην Άρταν". Στην πρώτη αυτή περίοδο και καθ’ όλο το Μεσαίωνα η Πρέβεζα ακολούθησε τις τύχες του Δεσποτάτου της Ηπείρου του οποίου υπήρξε τμήμα. Απειλήθηκε επανειλημμένα από ΝορμανδούςΒενετούςΑλβανούςΦράγκους και Τούρκους που τελικά την κατέλαβαν το 1449, οπότε ο Σουλτάνος Βαγιαζήτ ο Β΄ κατασκεύασε στην Πρέβεζα Ναύσταθμο με νεώριο.

Η A´ Οθωμανική Περίοδος (15ος - αρχές 18ου αιώνα)

Ακολουθεί μια περίοδος τρεισήμισι αιώνων κατά τη διάρκεια της οποίας η Πρέβεζα γνώρισε την εναλλασσόμενη κυριαρχία της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η κατάληψη της Πρέβεζας έγινε το έτος 1452 μΧ ως εξής «…το έτος 1452 μΧ ο Οθωμανός στρατηγός Χατζήμπεης καταλαμβάνει ύστερα από σκληρό αγώνα τα οχυρά της Πάργας, της Ρηνιάσας, της Στροβίλλης, της Θεσπρωτίας, και του Βουθρωτού» στην σημερινή Αλβανία. Το χρονικό «Άνθος» του Ιωαννίκιου Καρτάνου (εκδόσεις Hopf) περιέχει πληροφορίες, που είναι κατά λέξη αντιγραμμένες στο «Βραχύ Χρονικό αριθμός 36/30» για τις επιχειρήσεις του Σουλτάνου Βαγιαζίτ ΙΙ (1481-1512) στη διάρκεια του Τουρκο - Βενετσιάνικου Πολέμου του 1449-1502. Εκεί αναγράφεται, ότι η Μεθώνη έπεσε μετά από πολιορκία ενός μηνός, και λίγο πριν ο Βαγιαζίτ II είχε περάσει από το ακρωτήριο Δουκάτο της Λευκάδας, όπου ενίσχυσε το στόλο του με 28 Πρεβεζάνικα πλοία. Επί λέξει το χρονικό αυτό γράφει: «…εξέβη η αρμάτα και υπήγε εις το Κάβω δε Δουκάτω, και εκεί εσμίχθησαν τα κάτεργα της Πρέβεντζας, άρμενα είκοσι οκτώ, και μετά ταύτα εδιάβησαν εις την Μοθώνην». Το συμπέρασμα είναι βέβαιο, ότι ήδη το έτος 1449 μΧ η Πρέβεζα βρισκόταν υπό Οθωμανική κατοχή. Το έτος 1538 -28 Σεπτεμβρίου- έγινε στο θαλάσσιο χώρο της πόλης η διάσημη Ναυμαχία της Πρέβεζας. Η Ναυμαχία της Πρέβεζας (The Naval Battle of Preveza) έγινε μεταξύ του Οθωμανικού στόλου υπό τον Hayredin Barbarossa και του ενωμένου στόλου της Χριστιανικής Συμμαχίας (Holy League) υπό τον Andrea Doria, η οποία συστήθηκε από τον Πάπα Παύλο τον Τρίτο. Λόγω της νίκης των Οθωμανών στη Ναυμαχία αυτή, παρά το ότι οι Δυτικοί είχαν ναυτική υπεροπλία, η σημερινή Τουρκία θεωρεί εθνική γιορτή του Ναυτικού την ημέρα της Ναυμαχίας της Πρέβεζας, και η πόλη Πρέβεζα (Preveze) είναι διάσημη στον Τουρκικό λαό, επειδή το γεγονός προβάλλεται ευρέως στα σχολικά εγχειρίδια ιστορίας. Έτσι με μία Τουρκοβενετική συνθήκη η Πρέβεζα για ένα ολόκληρο αιώνα παραμένει υπό οθωμανική κυριαρχία. Το 1684 κυριεύεται για λίγο καιρό από τον Μοροζίνη και καταστρέφεται. Το έτος 1699 με τη Συνθήκη του Κάρλοβιτς η Πρέβεζα υποχρεώθηκε να κατεδαφίσει τα φρούριά της. Αυτή είναι η πρώτη μεγάλη καταστροφή της.

Ενετοκρατία (1718-1797)

Μετά τη Συνθήκη του Πασάροβιτς μεταξύ Βενετών και Οθωμανών, της 21ης Ιουλίου 1718 μ.Χ. (Treaty of Passarowitz ή Treaty of Požarevac), οι Βενετοί λαμβάνουν πλέον de jure την Πρέβεζα και τη Βόνιτσα. Η Πρέβεζα και η Βόνιτσα είχαν ήδη καταληφθεί πριν 9 μήνες, τον Οκτώβριο 1717 μ.Χ. από τις δυνάμεις του ναύαρχου Pisani και του Ενετού Φρούραρχου της Κέρκυρας Schullemburg. Έτσι, με τη συγκατάθεση των Βενετών οι πρώτοι έποικοι έρχονται από την Ακαρνανία στην Πρέβεζα. Μεταξύ αυτών είναι οι οικογένειες των οπλαρχηγών Τσαβαλά (σήμερα συνοικία Τσαβαλοχώρι), Διγώνη, Γερογιάννη, Τσουμάνη, Χάιδα ή Τριανταφύλλη, Παπαδόπουλου, κλπ. Κάθε οπλαρχηγός ιδρύει μία χριστιανική Εκκλησία ως «Κτήτωρ». Εφαρμόζεται το βενετικό σύστημα διοίκησης από Βενετούς προνοητές (προβλεπτές) (provveditori) που παραχωρούσαν συνήθως μια σχετική αυτονομία. Επίσης οι Ενετοί καθορίζουν νέα εκκλησιαστική διοίκηση με κατάργηση της Ορθόδοξης μητρόπολης. Πολύτιμα στοιχεία για τα ανωτέρω παρέχει ο επίσημος ενετικός καταστατικός χάρτης της Πρέβεζας, τα Capitola ή Capitolo. Όπως παρατηρούμε από τις χρονολογίες κτίσης, η περίοδος της Ενετοκρατίας στο Νομό Πρέβεζας συμβαδίζει με την ανέγερση πολλών ναών και μοναστηριών. Οι Βενετοί αρχίζουν να επισκευάζουν το Φρούριο του Αγίου Ανδρέα (έναρξη κατασκευής έτος 1701, επί Οθωμανών, σαν εσωτερική Ακρόπολη της Πρέβεζας, Οθωμανικό όνομα Ιτς Καλέ), και να κατασκευάζουν το Φρούριο του Αγίου Γεωργίου (οθωμανικό όνομα Γενή Καλέ). Επίσης, επισκευάζουν το Φρούριο της Ρηνιάσας (σημερινά Ριζά, εθνική οδός) το οποίο είχε κτισθεί επί Δεσποτάτου της Ηπείρου περί το 1280 μ.Χ. Σημαντικό έργο των Βενετών στην Πρέβεζα είναι ο λεγόμενος Ενετικός Ελαιώνας Πρέβεζας και το Ενετικό Ρολόι σε πύργο (έτος 1752 μ.Χ.). Συμβόλαια χειρόγραφα από Βενετούς νοτάριους (συμβολαιογράφους) που έχουν διασωθεί είναι χαρακτηριστικά του κλίματος που επικρατούσε. Σε ένα τέτοιο έντυπο αναγράφεται η καταμέτρηση ακόμα και των κουταλοπήρουνων που κατάσχονται από τριμελή επιτροπή από κάποια οικία. Οι Βενετοί έμειναν στην Πρέβεζα για 79 χρόνια, μέχρι το έτος 1797 μ.Χ., όταν κατέρρευσε η Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας.

Γαλλοκρατία ενός έτους (1797-1798)

Από τους Βενετούς η Πρέβεζα θα περάσει το έτος 1797, τον καιρό του Ναπολέοντα, στη βραχύχρονη Γαλλική κατοχή που θα κλείσει με την Μάχη της Νικόπολης και το Χαλασμό της Πρέβεζας από τον Αλή Πασά Τεπελενλή το έτος 1798. Ειδικότερα, μετά την κατάρρευση της Δημοκρατίας της Βενετίας, και με βάση τη Συνθήκη του Campo Formio, η Πρέβεζα, η Πάργα και τα Ιόνια νησιά περιέρχονται στους Γάλλους. Ο Μέγας Ναπολέων έστειλε στην Πρέβεζα ως πολιτικούς εκπροσώπους τους επιφανείς Έλληνες της Κορσικής αδελφούς Stefanopoli. Τον έναν από τους αδελφούς αυτούς τον είχε δηλώσει ως «κηδεμόνα» στη Στρατιωτική Σχολή όπου σπούδασε. Ο στρατηγός La Salchette με 280 Γάλλους Γρεναδιέρους στρατιώτες (κατ΄ άλλη άποψη 700) φτάνει στην Πρέβεζα με πλοία και μία μικρή δύναμη Γαλλικού στρατού. Καταλαμβάνει επίσης την πόλη της Πάργας. Οι Πρεβεζάνοι υποδέχονται με χαρά τους Γάλλους. Γράφουν στα έγγραφά τους «ΠΕΑ (= «Πρώτο Έτος Απελευθέρωσης»). Τελικά στις 12 Οκτωβρίου 1798 δυνάμεις 7000 έφιππων και πεζών Τουρκαλβανών επετέθησαν στις δυνάμεις της Φρουράς Πρέβεζας που είχαν οχυρωθεί στην αρχαία Νικόπολη. Ήταν 280 Γάλλοι γρεναδιέροι, 60 Σουλιώτες πολεμιστές υπό τον καπετάν Χριστάκη και 200 Πρεβεζάνοι πολιτοφύλακες. Μετά τη σφαγή της φρουράς ακολούθησε η σφαγή των αμάχων της Πρέβεζας και στη συνέχεια το επόμενο διήμερο η σφαγή της Σαλαώρας. Για τη σφαγή αυτή αναφέρεται σχετικά ο Γάλλος Πρόξενος στα Ιωάννινα Poukeville.

Η Συμπολιτεία του Ακρωτηρίου (αρχές του 19ου αιώνα)

Τον Μάρτιο του 1800 και μετά από διαπραγματεύσεις μεταξύ Ρώσσων και Οθωμανών, η Πρέβεζα, η Βόνιτσα, η Πάργα και το Βουθρωτό σχημάτισαν την "Συμπολιτεία του Ακρωτηρίου" με πολλά προνόμια και μερική αυτονομία. Κυβερνήτης της "Συμπολιτείας του Ακρωτηρίου" διορίσθηκε ο Βοεβόδας Αβδουλάχ Μπέης (Abdulah Bey) με έδρα το Μιχαλίτσι, ένα χωριό περίπου 8 Km βόρεια της Πρέβεζας, αλλά πρωτεύουσα της Συμπολιτείας ορίσθηκε η Πρέβεζα. Η ήρεμη περίοδος 1800-1807 της Συμπολιτείας του Ακρωτηρίου διακόπηκε όταν η Ρωσία το 1807 κήρυξε τον Πόλεμο στην Τουρκία και ο Αλή Πασάς βρήκε την ευκαιρία να γίνει κάτοχος της Πρέβεζας.

Β Οθωμανική περίοδος - Αλή Πασάς Τεπελενλής (πρώτο τέταρτο του 19ου αιώνα, μετά το 1807)

Μάχη της Νικόπολης και Ο Χαλασμός της Πρέβεζας (1798) είναι η δεύτερη μεγάλη καταστροφή στην ιστορία της πόλης. Αυτή είναι η τελευταία τουρκική κατοχή που κράτησε μέχρι την απελευθέρωση του 1912 και κατά την οποία η Πρέβεζα γνώρισε περιόδους μεγάλης εξέλιξης και αύξησης του πληθυσμού της. Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από έντονη οικοδομική δραστηριότητα οχυρωματικών και άλλων έργων από τον Αλή Πασά Τεπελενλή και το γιο του Βελή. Με την επανακατάληψη της Πρέβεζας το 1807, ο Αλή Πασάς, με έδρα τα Ιωάννινα, διόρισε Διοικητή τον Μπεκίρ Αγά.

Γ´ Οθωμανική περίοδος (1822-1912)

Η περίοδος μετά το θάνατο του Αλή Πασά το 1822 μέχρι την απελευθέρωση του 1912 ονομάζεται Γ´ Οθωμανική περίοδος. Το έτος 1897 η Πρέβεζα αποτέλεσε θέατρο πολλών επιχειρήσεων του αποτυχημένου πολέμου του 1897 που έληξε άδοξα.

Απελευθέρωση και Μεσοπόλεμος (1912-1940)

Στις 21 Οκτωβρίου 1912 η πόλη παραδίνεται De jure (μετά από συμφωνία) στον ελληνικό στρατό μετά από μια μάχη στη Νικόπολη. Ο Συνταγματάρχης του Ιππικού Παναγιώτης Σπηλιάδης εισέρχεται έφιππος στην Πρέβεζα το μεσημέρι της 21ης Οκτωβρίου 1912 ενώ οι Τούρκοι στρατιώτες είναι παρατεταγμένοι στην παραλία με τα όπλα στο έδαφος, και ο λαός ζητωκραυγάζει. Ο ιστορικός πυρήνας (Ιστορικό Κέντρο) της πόλης, διαμορφώθηκε το 19ο αιώνα και διασώζει τα πολεοδομικά χαρακτηριστικά της περιόδου εκείνης (πυκνός οικιστικός ιστός με στενούς δρόμους-καλντερίμια, Σεϊτάν Παζάρ, περιορισμένους κοινόχρηστους χώρους κ.λπ). Το υπόλοιπο πολεοδομικό συγκρότημα της πόλης είναι αποτέλεσμα διαδοχικών επεκτάσεων μετά το 1920.Η μεσοπολεμική περίοδος σφραγίσθηκε από την παρουσία του διάσημου ποιητή Κώστα Καρυωτάκη στην Πρέβεζα, και την αυτοκτονία του στη θέση Βαθύ Μαργαρώνας με πιστόλι το 1929. Ο Κώστας Καρυωτάκης έζησε στην Πρέβεζα μόλις 33 μέρες. Εργαζόταν στο κτίριο της Νομαρχίας επί της οδού Σπηλιάδου 10, ενώ διέμενε σε οικία της οδού Δαρδανελίων στο Σεϊτάν Παζάρ.

Δεύτερος παγκόσμιος Πόλεμος και Εμφύλιος Πόλεμος (1940-1949)

Στις 28 Οκτωβρίου 1940 η Πρέβεζα δέχθηκε ανελέητους βομβαρδισμούς από Ιταλικά αεροπλάνα με σκοπό να εμποδίσουν τη μεταφορά εφοδίων από το λιμάνι προς τα Ελληνοαλβανικά σύνορα. Υπολογίζεται ότι έγιναν 75 περίπου αεροπορικές επιδρομές με πολλές καταρρεύσεις κτιρίων και νεκρούς. Ένα από τα κτίρια που κατέρρευσαν μερικώς είναι το Οθωμανικό Τζαμί Ιτς Καλέ, που λειτουργούσε ως Αρχαιολογικό Μουσείο Πρέβεζας. Μετά την αποχώρηση των Γερμανών ναζί από την Πρέβεζα, τον Σεπτέμβριο 1944, οι αντίπαλες ανταρτικές δυνάμεις του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ συγκρούσθηκαν σε μια αιματηρή μάχη δέκα έξι ημερών που αποκαλείται Η Μάχη της Πρέβεζας, ή τα Σεπτεμβριανά της Πρέβεζας. Η Μάχη αυτή έληξε αμέσως όταν ανακοινώθηκε η Συμφωνία της Καζέρτας και η πόλη περιήλθε προσωρινά στον ΕΔΕΣ. Ιστορικό μελανό σημάδι αυτής της εμφύλιας Μάχης είναι η εκτέλεση αιχμαλώτων της ΕΠΟΝ στη θέση Παργινόσκαλα, με εντολή του Ταγματάρχη Δημήτριου Γαλάνη. Λίγους μήνες μετά, ανάλογη αντίστροφη εκτέλεση μελών του ΕΔΕΣ έλαβε χώρα στη θέση Νταλαμάνι Μελιανών του Δήμου Θεσπρωτικού (σήμερα Δήμος Ζηρού), από ένοπλο απόσπασμα του ΕΛΑΣ με επικεφαλής τον Γεράσιμο Μαλτέζο ("Τζουμερκιώτης").